70. rocznica „Akcji Reinhardt”
09-11-2012
Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie w 70. rocznicę „Akcji Reinhardt”

Przebiegowi „Akcji Reinhardt”, jej sprawcom i reakcjom na Zagładę poświęcona była międzynarodowa konferencja naukowa zorganizowana w dniach 8–9 listopada br. przez Państwowe Muzeum na Majdanku. Poza polskimi badaczami, wzięli w niej udział także historycy m.in. z Niemiec, Izraela i Czech.

Lubelszczyzna odegrała w realizacji „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” szczególną rolę. Na terenie Lubelszczyzny działały trzy obozy wyposażone w komory gazowe, w których masowo mordowano Żydów, a w przypadku Majdanka również więźniów innej narodowości. Bełżec, Sobibór i Lublin to wierzchołki nazistowskiego trójkąta Zagłady, niespotykanego nigdzie indziej w Europie, który pochłonął kilkaset tysięcy ofiar.

Podczas konferencji po raz pierwszy przedstawiono m.in. tematy związane z organizacją transportów deportacyjnych do dystryktu lubelskiego ze Słowacji (dr Jan Hlavinka ze Słowackiej Akademii Nauk w Bratysławie) oraz Protektoratu Czech i Moraw (Tomáš Federovič z Muzeum w Terezinie). Nowym spojrzeniem na tematykę akcji i deportacji była prezentacja dr. Adama Kopciowskiego z UMCS w Lublinie. Pokazał on, jak sam moment likwidacji gett opisywany był w żydowskich replica watches księgach pamięci.

Swoistym przypadkiem studyjnym, uzupełniającym sesję o „akcjach” i wysiedleniach była prezentacja członka Towarzystwa Miłośników Ziemi Mieleckiej Andrzeja Krempy poświęcona przesiedleniu całej społeczności żydowskiej Mielca do dystryktu lubelskiego. referat na temat przesiedlenia Żydów mieleckich do dystryktu lubelskiego w 1942 roku.

"Akcja Reinhardt" to umowna nazwa operacji wysiedlenia Żydów z Generalnego Gubernatorstwa. Ta akcja właśnie rozpoczęła sie w Mielcu w dniu 9 marca 1942 r. Wtedy to mieleccy Żydzi (głównie kobiety i dzieci) zostali wysiedleni do obozów przejściowych do dystryktu lubelskiego a potem trafili do obozów zagłady w Bełżcu, Sobiborze, Treblince i Majdanku gdzie prawie wszyscy zginęli w komorach gazowych. Pozostała część (głównie mężczyźni) zostali deportowani do obozu w Pustkowie. Z Mielca Niemcy deportowali około 4500 osób czyli około połowy mieszkańców Mielca. W dalszych tygodniach i miesiącach 1942 r. Niemcy wysiedlali Żydów z pozostałych miejscowości.

W trakcie konferencji Andrzej Krempa przedstawił wyniki badań, które zostały o publikowane w książce Zagłada Żydów mieleckich wydanej przez Muzeum Regionalne w Mielcu.

W trakcie konferencji Andrzej Krempa złożył wniosek aby w naukowych publikacjach historycznych przesunąć datę rozpoczęcia "Akcji Reinhardt" na 9 marca 1942 r. czyli początku deportacji mieleckich Żydów. Dotychczas przyjęło się, że początek tej akcji to deportacja Żydów lubelskich, która rozpoczęła się 16/17 marca 1942 r. W przyszłym roku materiały z tej konferencji ukażą się jako oddzielna publikacja.

Podczas konferencji nie zabrakło kontekstu lubelskiego. Zaprezentowano w nim problematykę gett wtórnych istniejących w dystrykcie lubelskim a także funkcjonowanie obozu pracy na tzw. Flugplatzu w Lublinie, gdzie jednocześnie mieściła się rampa kolejowa oraz magazyny i sortownie mienia ofiar akcji „Reinhardt” . Dr. David Silberklang z Yad Vashem w Izraelu przedstawił natomiast mało znany obóz pracy WIFO, który funkcjonował w Kraśniku i przetrwał masowe egzekucje Żydów na Lubelszczyźnie, dokonane w ramach operacji „Erntefest” 3 i 4 listopada 1943 r.

Po marcowych uroczystościach upamiętniających pierwszy transport Żydów do obozu zagłady w Bełżcu i otwarciu w lipcu na Majdanku wystawy „Przybyli do getta… Odeszli w nieznane…”, konferencja naukowa zamknęła cykl wydarzeń zorganizowanych przez Muzeum w 70. rocznicę „Akcji Reinhardt”.
wichz