Zamek Mieleckich

W 1405 r. klucz mielecki stał się głównym majątkiem ziemskim Jana herbu Gryf. W Mielcu zbudowana została siedziba rodu położona na obrzeżach miasta w kierunku zachodnim, przy trakcie na Tarnów, którą w 1460 r. określono mianem dworu (curia). Być może powstała ona jeszcze w I połowie XV w. W latach 1470 i 1502 odbyły się w niej zjazdy miejscowych Gryfitów, a w 1516 r. spotkanie senatorów, którzy debatowali tutaj nad obroną przed najazdami tatarskimi. W 1526 r. rezydencja Stanisława Mieleckiego została nazwana dworem, w 1529 r. już fortalicją, a zamkiem po śmierci właściciela, w 1532 r. Zmiana nazewnictwa budowli niewątpliwie wiązała się z rozbudową siedziby i jej ufortyfikowaniem.

Kaplica Zamkowa Mieleckich została urządzona w jednej z wież zamku Mieleckich. Przy podziale majątku w 1542 roku otrzymał ją w spadku Sebastian Mielecki. Została zniszczona, podobnie jak cały zamek w połowie XVII wieku

Szczegółowy opis zamku po raz pierwszy podany został dopiero w dokumencie z 1548 r., dzielącym miasto i przyległe włości pomiędzy trzech synów Stanisława. W jego świetle zamek obwiedziony był palisadą, posiadał cztery wieże, na których, prawdopodobnie, umieszczone były cztery bombardy (działa), dwie duże i dwie małe. W obrębie zamku znajdowały się min. jadalnia, stara jadalnia, w której była stara łaźnia, wielka kuchnia, piekarnia, wielki stary dom z murowanym sklepieniem między... wieżami, kaplica i kilka komnat oraz nieodzowna w takich budowlach piwnica. Przed zamkiem znajdowały się: zajazd, pola i ogrody oraz folwark.

Z pewnością po podziale pomiędzy trzech braci zamek stracił na znaczeniu. Potomkowie i późniejsi właściciele rezydowali w innych częściach swoich włości, m.in. Ossolińscy w Zgórsku. W 1629 r. zamek był nazwany starym. Być może około połowy XVII w. służył jeszcze potomkom Waleriana Mieleckiego. Jeden z nich gościł u siebie hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego, który w 1665 r. ścigał tutaj wojska rokoszan. Po 1670 r. brak informacji o budowli. W początkach XIX w. resztki zamku zostały rozebrane, ale przez długi okres czasu wykopywano po nim pozostałości w postaci m.in. monet, kluczy i kajdan. W 1873 roku w czasie budowy drogi w kierunku Radomyśla zniszczono zachodnią część zamkowego wzniesienia. Różne okazy zabytków znajdowano w tym miejscu od dosyć dawna, a na początku XX wieku odnaleziono podobno szkielet rycerza w zbroi średniowiecznej. W czasie wykopów pod fundamenty domu natrafiono na kilka fragmentów architektonicznych. Ostatni właściciel tego terenu podzieliwszy go na działki sprzedał pod zabudowę. Obecnie na tym terenie znajdują się prywatne posiadłości.

Wjazd Ossolińskiego do Mielca - obraz Jana Brożyny ( żródło - "Mielec wczoraj i dziś")